Jasper Kunstt, 37 jaar uit Bergen op Zoom, vertelt over zijn zoektocht naar zijn roots. Deze reis is voor hem een van de aanleidingen geweest om zich aan te melden als vrijwilliger van stichting Arjati.

Herinnering word geschiedenis

Op 15 augustus 2018 heb ik de eer gehad om een verhaal te vertellen tijdens de Indische herdenking bij Zorgcentrum Raffy te Breda. Het was een hele ervaring om voor zoveel mensen, familie en mijn gezin te spreken. Ik heb het gehad over mijn opa en oma en hun kinderen, waar ze vandaan komen, en wat er met hen is gebeurd. Ik vertelde dat zij nooit terug zijn gegaan naar hun geboortegrond. Ik sprak mijn gevoel uit over het feit dat zij, net als vele anderen, het verleden zo duidelijk achter zich wilden laten. Ik heb zij die ons hier hebben gebracht, de 1^e generatie en hun kinderen, kunnen herdenken, eren en bedanken. De aanleiding van mijn toespraak deze dag kwam voort uit mijn plannen om als eerste van mijn familietak naar Java af te reizen. Ik heb vaker gedacht aan het bezoeken van Indonesië. Een echt plan heb ik nooit gemaakt. Ik was te veel bezig met de dagelijkse beslommeringen. Dat komt nog wel, ooit, was de gedachte.

In 2018 hakte ik de knoop door en besloot mezelf te gaan voorbereiden op de reis. Het was niet zonder reden dat ik mezelf in deze periode begon af te vragen ‘waar ik eigenlijk op wachtte’? Met het gezin willen mijn vrouw Fana en ik pas gaan wanneer ze wat ouder zijn. Mijn plannen ontwikkelden zich meer en meer tot een geplande rootsreis. Alle locaties die ik in documenten zou gaan vinden, te maken hebbend met de geschiedenis van onze familie, zou ik gaan bezoeken.

Om aan te kunnen geven waarom mijn gevoel in de loop der jaren is veranderd wil ik graag mijn zus Sofie benoemen. Zij werd in 2015 ziek, ze kreeg borstkanker. Na een heftige periode vol strijd overwon ze en werd ze beter verklaard! Sofie herstelde en ging naar Thailand waar ze gediplomeerd Yoga instructrice werd. Thuis begon ze wenkbrauwen te stylen en yoga en fitness lessen te geven. Ze leerde haar man Bouke kennen. Alles ging goed, tot ze in de zomer van 2017 uitzaaiingen bleek te hebben in haar longen. Ze bleek uiteindelijk ongeneeslijk ziek. Een enorme klap voor haar, voor ons, voor iedereen die haar liefhad. Sofie heeft in de laatste periode van haar leven nog ontzettend mooie dingen mogen meemaken. Ze ging met haar vriendinnen, waaronder mijn vrouw Fana, met Johnny de Mol naar Namibië voor het RTL programma ‘De reis van mijn leven’. Ze heeft in het kader daarvan nog bij Humberto Tan aan tafel gezeten. Er werd een groot feest georganiseerd op haar oude middelbare school. We gingen een weekend weg met al onze ouders en kinderen en kwamen in de krant. Ze is nog naar New York geweest, met Bouke. Uiteindelijk zijn Bouke en Sofie op 13 oktober 2018 getrouwd in het schitterende 15^e-eeuws Markiezenhof in Bergen op Zoom. Daarna ging het helaas snel achteruit, onze lieve Sofie is op 27 oktober dat jaar overleden.

Het is een gebeurtenis, haar ziekte, het overlijden, welke mijn leven heeft veranderd. De dagelijkse beslommeringen leken weinig meer te betekenen. Dingen die je wil moet je nastreven, daar moet je voor gaan. Wat ik kan doen is dat gevoel volgen. Sofie kan het niet meer. Ik wel. Wij wel…

Ergens in het voorjaar van 2018 vertelde ik mijn schoonmoeder Ida Renwarin dat ik nadacht over een rootsreis naar Indonesië. Ze was heel enthousiast en sprak later over mij en mijn plannen bij stichting Arjati, waar ze vrijwilligster was en tegenwoordig de rol van secretaris vervuld. Magda Wallenburg, de voorzitster benaderde mij uiteindelijk en vroeg me te spreken én om samen met mijn schoonmoeder een bloemstuk te leggen bij het Indisch monument, daar gelegen op Raffy.  Een paar dagen na de herdenking bleek dat mijn naam ook nog in de krant terecht was gekomen. In het midden van een mooi artikel over de herdenking stond dik uitgelicht: ‘Opa en oma spraken niet over vroeger en daarom vlieg ik zelf naar Java’, Jasper Kunstt. Mijn schoonvader Theo Korsten grapte: ‘nu kan je niet meer terug he’. En gelijk had hij.

Het jaar 2019 heeft voor mij in het teken gestaan van onderzoek. Het hele jaar ben ik bezig geweest met uitzoeken van documenten én met het plannen van de reis. Ik ben naar Amsterdam en Dronten gereden, om bij mijn ooms documenten, brieven, postkaarten en fotoboeken op te halen. Ik ben bij tantes in Voorburg en Den Bosch langs geweest voor informatie. Het was interessant maar heel veel werk. Om eerlijk te zijn was het voor mij een mooi project om mezelf op te focussen, na het overlijden van Sofie eind 2018. Een project waar ik helemaal klaar voor was.

Uiteindelijk ben ik, in februari 2020, op reis gegaan naar Java. Een zeer indrukwekkende 2,5 week heb ik daar beleefd, van Jakarta tot Malang, ik heb zoveel gezien, in korte tijd.  Ik heb mijn reis in beeld gebracht. De video’s zijn te zien op Instagram: @Jaspora_Java. Ik vind het persoonlijk leuk om beelden van anderen, in Indonesië, te bekijken. Het biedt herkenning en geeft je nu en dan een beetje het gevoel ‘van daar’ mee. Naar ik hoop, in deze tijden van Corona, geven mijn video’s dit gevoel ook een beetje mee.  Een van mijn video’s is een aanvulling op een verhaal wat ik heb geschreven voor  maandblad ‘De Moesson’. Ik kwam op een bijzondere plek terecht, aan de rand van de krater van gunung Bromo.

Het uitstrooien van as was een bijzondere en emotionele ervaring. As van opa en oma in hun geboorteplaats, as van Sofie op deze plaatsen én in Semarang, de geboorteplaats van onze vader. Een beetje as, symbolisch, met toestemming van ooms en tante, omdat zij hier zijn geboren. Omdat zij hier nooit meer terug zijn gekeerd. Om iets van deze familie terug te ‘connecten’ met daar. Dáár is namelijk geen verhaal uit de oude tijd, het is echt. Dat besef, hoe gek het misschien ook klinkt, is er nu bij mij.

De rode draad gedurende mijn reis was het bezoeken van locaties die te maken hebben met de geschiedenis van onze familie. Veelal met behulp van oude kaarten en de handige website www.indearchipel.com heb ik een aantal oude woningen kunnen vinden in o.a. Bandung, Semarang, Surabaya en Malang. Ik heb kerken bezocht, waaronder degene waar mijn vader en oom zijn gedoopt, in Semarang. Ik ben naar begraafplaatsen geweest waar voorouders liggen begraven, in Surabaya en Pekalongan. We zijn naar een militair kampement geweest, daar waar opa gedurende de Bersiap periode was gelegerd, nabij ‘Djatingaleh’ in Semarang. Treinstations Semoet en Gubeng te Surabaya heb ik bezocht. Daar waar ik (helaas tevergeefs) op zoek ging naar dienstwoningen waarin de familie geleefd heeft, in verband met het werk bij de spoorwegen destijds, van overgrootvader Wien Kunstt. Verder ben ik gaan kijken bij ziekenhuizen in Semarang waar mijn vader en oom hoogstwaarschijnlijk geboren zijn en heb ik in Midden- Java een theeplantage in Kaligua (nabij Gunung Slamet) bezocht, net als mijn oma Kunstt dat deed begin jaren ’40. Tot slot heb ik nog een trip gemaakt in de haven van Semarang, vanuit waar zij vertrokken naar Nederland, in 1953. Een video over deze gebeurtenissen is begin 2021 beschikbaar op Instagram. Interessant voor iedereen die zich interesseert in de geschiedenis!

Mijn reis stond in het teken van historie, van bewust op zoek gaan naar de ‘roots’. Uiteraard heb ik tijdens mijn reis ook de meer toeristische plaatsen bezocht. Hier heb ik echt van kunnen genieten, een stukje ontspanning en tegelijkertijd reuze interessant. Denk hierbij aan de Borobudur én de Prambanan tempel nabij Jogyakarta. Ontzettend mooi om daar rond te lopen en dit te aanschouwen. In Bandung heb ik de ‘Angklung muziekschool’ bezocht en samen met alle bezoekers mee mogen spelen. Een ritje met de becak, door Bandung, ook onvergetelijk natuurlijk. In Jogyakarta heb ik gezien hoe men batik maakt, waar de sultan woont en wat er bij komt kijken om een wayang kulit te maken. Het proces van filligree silver en de aanschaf van wat mooi zilverwerk, een leuke ervaring. Kopie Luwak, de duurste koffie ter wereld zeg men wel, hij smaakt prima! Deze beelden zal ik nog met jullie delen, in 2021.

Een ontzettend leuke en mij nog altijd vers in het geheugen staande dag heb ik beleefd in Bantul, het dorp van chauffeur Pardi, in de buurt van Jogyakarta. Samen hebben we een fietstocht gemaakt door de kampung, door de natuur en door het gebied aldaar. Wat heb ik genoten van de kleuren en geuren. Overal groente, fruit en kruiden, gewoon groeiend langs de weg waarop we fietsten. We hebben samen een heerlijke ‘Soto sapi’ gegeten, een specialiteit in deze streek. Ook deze beelden deel ik nog, voor de liefhebbers en geïnteresseerden.

De reis heeft mijn beeld op een bepaalde manier veranderd. Ik ging naar het oude Indië en ik kwam terug uit Indonesië. In mijn toespraak zei ik: ‘het land waar zij vandaan kwamen, hun geliefde Nederlands-Indië was niet meer’. Het klopt uiteraard dat de samenleving, de maatschappij daar toen aanwezig niet meer bestond. De Indische Nederlanders konden daar op dat moment niet het leven vinden wat zij wilden en werden aangetrokken door dat andere deel wat bij hen hoorde, Nederland. Ik ben me dáár bewust geworden van het feit dat de grond waarop zij liepen nog altijd daar is. Op dezelfde plek in de wereld. Er lopen daar mensen rond die hetzelfde bloed als ik met zich meedragen. Het kost tijd om dit besef volledig in te laten dalen. Ik ben er eerlijk over, het is niet zo dat het voelde alsof ik thuis kwam. Het is een land waar mijn ‘roots’ liggen. Een land wat ik heb mogen zien, met eigen ogen. Een land waar ik veel gevoel bij heb. Een land waar ik nog meer van wil zien. Een land waarvan ik hoop dat het een immer verbeterende band kan opbouwen met Nederland.

Tegelijkertijd is het nog steeds het land waar opa en oma niet meer naar terug wilde keren. Het land waar ze het eigenlijk nooit over hadden. Ik kan niet ontkennen dat ik me nu en dan afvraag wat zij hier nou allemaal van zouden vinden, deze hele onderneming van mij. Ik kan hier lang over nadenken maar antwoorden zullen nooit komen. Wat meer kan ik doen dan onthouden waar ik vandaan kom, proberen wat van de cultuur te behouden en te respecteren en accepteren hoe de geschiedenis is verlopen. Dit kan samen gaan met het volgen van mijn eigen gevoel, in de tijd waarin we nu leven. Ik realiseer me dat ik de vrijheid en welvaart deels aan deze voorouders te danken heb en weet dat zij trots zouden zijn.

Stichting Arjati en vele andere Indische en Molukse stichtingen, initiatieven en verenigingen. Ik hoop dat ze nog lang zullen bestaan. Stel jezelf even voor, over dertig jaar, in het jaar 2050, wie kan ons dan nog vertellen over het oude Indië? Om het bij mezelf te houden, ik ben dan 67 jaar. Juist vanwege het feit dat mijn interesse van nature aanwezig is zie ik het als mijn taak om hier een rol in te spelen. Voor mijn familie en voor de toekomstige generaties. Al is er maar één persoon die ik nu, of in de toekomst, kan informeren en op weg kan helpen!

Terug naar de rootsreis. Inmiddels is het bijna een jaar geleden. Achteraf gezien ben ik met veel geluk, veel positivisme en enige onwetendheid afgereisd naar Azië. Op de vliegvelden zag ik veel mondkapjes. Tijdens mijn reis in het land zelf niet meer. Bij aankomst begreep ik dat Indonesië alle vluchten uit China al blokkeerde. Er was wat aan de hand. Maar waar het op uitliep had ik net als eenieder nooit en te nimmer kunnen bedenken. Ik herinner mij dat enkele weken na mijn reis Koning Willem-Alexander en Maxima een staatsbezoek aflegden in Indonesië. Zij groetten daar geen handen en werden aangesproken op het feit dat de situatie in Nederland escaleerde terwijl zij dáár waren. In Nederland werden de maatregelen ingevoerd, waarmee we helaas nog altijd te maken hebben.

Op Instagram volg ik veel mensen, Indische mensen, Indonesische mensen, allen geïnteresseerd in Nederlands- Indië en/of Indonesië. Sommigen daar woonachtig. Mooie beelden van het dagelijks leven daar zie ik voorbij komen. Artikelen en oud foto materiaal, over de tijd van vroeger en nu. Nieuws, food, muziek, kleding. Alles is online vindbaar. Zeker in deze corona tijd is het een interessante en leuke manier om bezig te zijn met dat wat ons verbind.

Ik zou het leuk vinden om ook jou te volgen! @Jaspora_Java