Marie-Louise en de Indische mensen
In het prachtige wooncomplex waar ik sinds kort woon, een verzorgingshuis annex huurappartementen heb ik Marie-Louise ontmoet, een nog mooie vrouw van negentig jaar. Twee jaar geleden is haar man gestorven; toen stopte ze met praten en is sindsdien nooit meer buiten geweest.
Gelukkig voor Marie-Louise had ze een aardige buurvrouw, die zich ondanks haar eigen handicap – ze zit in een rolstoel – een beetje over Marie-Louise ontfermde, waardoor deze weer aan het praten raakte.
Kort geleden heb ik afscheid genomen van Twente en ben ik dit prachtige oord komen wonen. Zo leerde ik ook Marie-Louise kennen. Er was direct bij haar de Herkenning, je komt ook uit Indië. Gedeelde kampervaringen, repatrierimg.Er ontstaat een directe verwantschap. Ze wist dat ze veilig bij mij was.
En zo kon het gebeuren, dat toen ik gisteren voorstelde om lekker in het zonnetje te zitten en naar buiten te gaan het wonder geschiedde: Marie-Louise die zich sinds de dood van haar man niet meer buiten had gewaagd, nam mijn arm en zo wandelden we samen de zon in. Het ontroerde me, het was alsof we voor de eerste keer het Jappenkamp uitwandelden. Marie-Louise liet het trauma van de dood van haar man achter zich.
Over het kamp heeft ze nooit gepraat en wil ze ook met mij niet praten. Bij stukjes en beetjes ben ik erachter gekomen dat ze nu niet bepaald een makkelijk leven heeft gehad. Als jong Indisch meisje van negentien leerde ze haar man kennen. Ze trouwden vlak voor de oorlog. vertrokken naar het voormalige Nederlands-Indië en werden evenals alle andere Nederlanders en Indische Nederlanders geïnterneerd. Hij in een militair kamp in Borneo Zij nog geen 21 jaar met haar baby van nog geen jaar in een kamp op Midden-Java. Een jonge vrouw met een baby in een concentratiekamp, een wonder dat ze eruit is gekomen!
Na de oorlog vond haar man haar terug. Zij bleven nog enkele jaren in Indonesië, maar in 1950 ze had inmiddels drie kinderen vond haar man het beter dat ze naar Holland emigreerde. en vertrok ze met haar drie kinderen naar Nederland. Haar man bleef achter, hij was de rechterhand van generaal Spoor. Kort na de dood van generaal Spoor keerde hij ook terug naar Nederland.
Door mijn ontmoeting met Marie-Louise en ook een interview wat mij deze week werd afgenomen door een zeer intelligente Nederlands-Chinees-Indische jonge vrouw die met anderen een boek aan het schrijven is over de Indische Nederlanders die in Twente zijn neergestreken na hun repatriëring naar Nederland en de discussie over identiteit, die in Nederland woedt ben ik gaan nadenken over het vraagstuk van de identiteit, die zovelen in zijn greep heeft..Ook vraag ik me af hoe het komt dat de derde generatie van Indische Nederlanders zo bezig is met haar Indische wortels en het verleden van ouders en grootouders.
We mogen wel vaststellen dat deze historische belangstelling wereldwijd leeft. Ook op de scholen in Californië bijvoorbeeld schrijven kinderen scripties over de oorlog in Opa’s en Oma’s tijd. Geschiedenis is in, ook in Indonesië. De nationale Awakeningsdag werd een speurtocht naar vroeger, hoe deden zij het, wat hadden zij wat wij misschien niet meer hebben?
We leven in een tijd waarin alles verandert, mensen, continenten, alles verschuift, mensen emigreren en re-emigreren. Ook persoonlijke omstandigheden veranderen. Vroeger had je één baan, één pensioen, tegenwoordig vragen ze zich af of ze wel een pensioen zullen hebben omdat ze voortdurend van baan wisselen. Of geen baan kunnen krijgen. Ook in gezinnen is het een en ander veranderd. Twee moeders, twee vaders, broertjes en zusjes van de stiefvader, stiefmoeder.
De wereld waarin we nu leven, zo laat de televisie ons zien, zit ook vol agressie en ongeduld; men vliegt van de ene activiteit naar de andere en voor reflectie is weinig tijd
Dat de tweede en derde generatie afstammelingen van Indische en Nederlandse emigranten zo bezig zijn met hun verleden is eigenlijk niet zo verwonderlijk. Wij van de eerste generatie waren zo bezig om te overleven en een nieuw leven op te bouwen in Nederland, dat er geen tijd overbleef voor lange zoektochten naar wat ons is overkomen. Mijn generatie was best heel dapper. De exodus van Indische mensen, hun durf, hun moed om te emigreren niet alleen naar Nederland, maar ook naar Noord- en Zuid-Amerika en Australië, en de manier waarop zij zich hebben geassimileerd in Nederland en elders verdient echter wel aandacht.
Waar we als Nederlandse samenleving misschien niet genoeg bij hebben stilgestaan, is, dat deze mensen behalve hun traumatische kampjaren en ellende en dit gold ook voor hen die buiten het kamp bleven, totaal berooid naar Nederland kwamen.En dat zij hun maatschappelijke positie in het voormalige Ned.Indie vaak verruild hebben met heel eenvoudige baantjes. Een ingenieur, die opzichter werd bij een Hollandse gemeente was geen uitzondering.
Als je midden in een omwenteling bent verzeild geraakt denk je er niet zo over na. Maar dat onze kinderen en kleinkinderen willen weten hoe wij deze revolutie in ons bestaan hebben ervaren is natuurlijk ook heel begrijpelijk. Ook nu vinden net als voor ons toen, in onze samenleving ten gevolge van de globalisatie grote veranderingen plaats. Bovendien leven we in turbulente tijden en dan kun je misschien ook nog leren van het verleden de oorlog en volksverhuizing die jouw Opa en Oma moesten doorstaan.
In de zoektocht naar het verleden van alle generaties speelt de behoefte aan Erkenning een grote rol. Erkenning, dat de oorlog in Ned. Indie en het gedwongen vertrek naar Nederland door de eerste generatie als onrecht is ervaren. Alle bezittingen verloren, geen compensatie van niet uitbetaalde salarissen, het mislukken van onderhandelingen met de Indonesische gezaghebbers, het in hun ogen, verkwanselen van belangen door de overheid,. Die wonden zijn bij velen nog niet genezen. Hier blijkt weer eens uit hoe belangrijk het is om wonden schoon te maken en vervolgens de kans te geven om te helen Als je het pus niet uit een wond haalt kan hij nooit mooi genezen. Onze generatie zweeg.
Erkenning dus, maar de vraag is: kunnen wij de overheid van nu, dus ook de derde generatie overheid, verantwoordelijk stellen voor alles wat ons toen is overkomen? Kunnen zij ons die Erkenning geven?
Dan is er nog een belangrijk gegeven voor de Indische mensen. Waarom hebben we toen en masse besloten naar Nederland te emigreren. Hadden we toen wel een keus? Ik denk het niet eerlijk gezegd. En dat had denk ik te maken met onze identiteit toen.
In de hele koloniale periode, niet alleen in onze kolonies, maar ook in die van andere landen, leefde de stille overtuiging : white is beautiful, blank helpt ons vooruit. Technologisch en economisch inzicht, cultuur, werk-ethos, organiseren, scheppen en bouwen De blanken hebben het gedaan en bewezen dat ze het kunnen.. Het hoorde bij hun identiteit. Dus als je Indisch was, dan koos je voor de blanke identiteit. En niet voor de Indonesische. Dus eigenlijk hadden we geen andere keus dan naar Nederland te emigreren. Wij hadden en wilden en konden ons niet inleven in de Indonesische cultuur, hun identiteit was immers niet de onze toch ?
En we wilden toen zeker niet deelnemen aan hun maatschappij laat staan het land opbouwen.
Erkenning ja, maar kun je een ander de schuld geven van onze gedwongen exodus? Ik vind van niet. De wereld verandert constant, evolueert , mensen veranderen. De slavernij, emancipatie van de vrouw, van de arbeiders , enz vandaag de dag zijn we bijna vergeten, dat daar een harde strijd om is gestreden.
Religies veranderen door mensen, maar ook veranderen religies mensen. Culturen veranderen mensen, maar mensen veranderen ook culturen.
Religies, ethniciteit, nationaliteit, ras, zijn fundamentele identiteits factoren, die kunnen dienen een goede sociale cohesie te scheppen of leiden tot sociale conflicten.
Aan de Indische mensen hebben we gezien hoe belangrijk identiteit is voor mensen. Als ik mezelf afvraag wat voor identiteit ik nu eigenlijk heb dan zeg ik: Nederlands, maar ook ja, de Indische identiteit, en zeker ook de Indonesische identiteit. Mijn overgrootmoeder was toch Indonesisch
En als ik een prachtig gezongen Ave Maria hoor zingen, dan raakt dat mijn hart en ziel, dat is dan mijn katholieke identiteit. En als ik terugkeer naar Twente, het land van mijn man en het geboorteland van mijn kinderen en Twents hoor praten en de bossen zie dan wordt mijn hart warm: dat is dan mijn Twentse identiteit. Zo heb ik verschillende identiteiten, die mij maken wie ik ben.
Het is soms met onze identiteit best gecompliceerd. Denk aan een gezin, twee zonen, twee broers. De een is Moslim, de andere broer Christen. Qua land dezelfde identiteit, wat hun religie betreft een andere identiteit..
Gisteravond zag ik een uitzending op CNN . Het ging over de Franse identiteit. In de Franse Senaat werd aan een minister, journalisten, tenniskampioene, gevraagd wat voor hen de Franse identiteit betekende. Wat me trof waren de antwoorden: onze liefde voor geschiedenis, onze trouw aan de geschiedenis, ons gezin en verdere familie, onze diversiteit zijn heel belangrijk voor de Fransen .Onze cultuur, hun taal, hun brood. Maar ook de overtuiging dat hun cultuur aan het veranderen was onder invloed van alle emigranten. Dat die diversiteit moesten koesteren i.p.v. afwijzen. Dat ze het verkeerd hadden aangepakt in het verleden in de banlieus.
Ja, dacht ik: en wat is voor ons belangrijk in Nederland, wat is onze identieit? Waar associëren wij ons mee als wij aan Nederland denken? Aan de Oranje gekleurde dijnende massa als we een voetbal wedstrijd hebben gewonnen? In elk geval krijgen we daar allemaal een warm gevoel van. Aan de liedjes van Andre Häzes ?: bloed, zweet en tranen. Hij wist met zijn liedjes wel te verwoorden wat leeft bij de mensen. Staat het gezin, net als bij de Franse buren centraal bij ons? Is onze geschiedenis voor ons ook kostbaar? Ons Koningshuis? Diversiteit? Ons poldermodel? Onze handelsgeest? Schiphol, Rotterdam Nederland als diensten land? Onze taal? Onze koffiehuizen? Euthanasie? Abortus ? De toch fantastische opbouw van Nederland na Wereld Oorlog II, maar ook ons koloniale verleden? De Turken en Marokkanen ? Onze identiteit wordt niet alleen bepaald door vrijheid van meningsuiting. Daar leek het in de kranten de laatste tijd wel op.
En wat betekent onze Indische identiteit? Gezelligheid, Gastvrijheid :Aanpassing : Familie : Muziek: Zang ;Dansen ? Heimwee naar Tempo Doeloeh ? Alles wat we hebben opgebouwd in ons voormalige Nederlands-Indie?
Wij Indische mensen zijn voortrekkers van die nieuwe diverse maatschappij die aan het ontstaan is wereldwijd.. Door onze ervaringen strijd om Erkenning en Herkenning. Diversiteit is onontbeerlijk voor vooruitgang. De discussie over identiteit is in ons land voornamelijk gevoerd over de hoofden van de mensen heen die het werkelijk aangaat: de mensen van twee of meerdere culturen. Wij kunnen van hen leren, samen leren dat de tijd voorbij is dat only white beautifull is, zoeken naar nieuwe wegen om te leren samen buurten waar mensen van allerlei culturen en rassen samenwonen, leefbaar te maken. Samen met al onze identiteiten, culturen en godsdiensten bijdragen aan een nieuwe wereld. Verdeel en heers werkt anno 2008 niet meer; verdeeldheid scheppen om er zelf beter van te worden past al helemaal niet in dit tijdperk. Eenheid in verscheidenheid ?.
Joty ter Kulve
Wassenaar 8-6-08
Meer informatie over Joty ter Kulve kunt u vinden op www.linggarjati.com
Dit verhaal vandaag herlezen, ben ik nog meer onder de indruk geraakt van het denken en doen van Joty ter Kulve.
Ik kwam via dit artikel weer op de website van Stichting Arjati in Breda.
Zelf heb ik enkele jaren in Den Haag gewoond in de bonistraat. Daar was een vriendin van mijn moeder met 3 kinderen terecht gekomen, na in het Jappenkamp te hebben gezeten. Echtgenoot omgekomen aan Birmaspoorlijn.
Een lieve baboe, Juffrouw Jatin was meegekomen uit Indie. Zij heeft mij zeer veel bijgebracht van de culturele identiteit van ginder. Haar jongere broer studeerde in Dleft en samen zijn ze later naar Vlissingen verhuisd.
Jaren later ontmoette ik de directeur van de bibliotheek van Djakarta op een Zomercursus van Universiteit van Maastricht. Bescheidenheid en beschaving zijn juist anno 2011 BROODNODIG te blijven beklemtonen. Graag contact. De Stichting OSinga Ages uit Dordrecht benadrukt de Oost West Europese Integratie, gezien mijn al vanaf 1966 gestartte contact met Polen. Na 1990 stedenband Dordrecht-Krakow, Kamer van Koophandel exportconsulent uit Brabant was bevrijd door de Polen. Culturele economie is aandachtspunt van de Stichting. Cultureel en duurzaam toerisme en middenstand de focus.
Joty ter Kulve geeft hieronder een korte toelichting op op de tentoonstelling ‘Brug naar de Toekomst’. Stichting Arjati hoopt de tentoonstlling in 2012 naar Breda te halen.
LINGGAJATI OP DE KAART
Linggajati een klein bergdorp aan de voet van de hoogste vulkaan van West-Java. Een huis gebouwd door een Nederlander, ondernemer die in de jaren twintig migreerde naar het toenmalige Nederlands-Indië. Hij stierf jong, te jong op zijn 37ste jaar. Hij heeft nooit kunnen bevroeden, dat zijn huis wereldnieuws zou worden, de Verenigde Naties zou bereiken, als de plek waar één van de conferenties plaats vond in het kader van de dekolonisatie van Indonesië.
Het dekolonisatie proces, dat plaats vond na het uitroepen van de onafhankelijkheid door Sukarno en Hatta op 17 augustus 1945, kwam mede onder druk van Engeland, Amerika, Australië en de Verenigde Naties,in de hoogste versnelling. In het kader van de dekolonisatie werden er onderhandelingen gevoerd: Hoge Veluwe, Malino, Renville, Ronde Tafel conferentie.
Nederlands-Indië was door de Japanse bezetting ingrijpend veranderd. Voor de tienduizenden ex-geïnterneerde Nederlanders en Indische Nederlanders die na de Japanse capitulatie terugkeerden uit de Japanse kampen en in hun vroegere woonplaatsen het koloniale leven weer op wilden nemen was dit een bittere ervaring. De naar vrijheidsstrevende Indonesiërs hadden zich definitief uitgesproken voor dekolonisatie. Voor de in Indië verblijvende Nederlanders en Indische Nederlanders brak een onzekere periode aan, zolang er in Nederland geen politiek besluit kwam over de dekolonisatie. Onderhandelingen in november 1946 te Linggajati moesten uitkomst bieden. Voor Nederland werden de onderhandelingen gevoerd door een commissie-generaal onder leiding van oud-premier Schermerhorn, waaraan voor Indië ook Lt. Gouverneur-Genraal Van Mook deelnam. De Indonesische delegatie stond onder leiding van premier Sjahrir en Soekarno en Hatta waren daar ook bij aanwezig. Het daar gesloten Linggajati-akkoord vormde de basis voor de soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949.
Waarom was de Linggajati-conferentie bijzonder? In Linggajati werd diplomatie op het hoogste niveau bedreven, wat toen al tot verzoening en nieuwe relaties had kunnen leiden. Om deze reden heeft de Indonesische regering in de zeventiger jaren, bij wet, van dit huis een museum gemaakt. Het Linggajati-museum is voor de Indonesiërs een symbool van hun vrijheidstrijd en van een diplomatieke stap na het uitroepen van de onafhankelijkheid door Soekarno in 1945. De Indonesiërs eren er de diplomatie van hun founding fathers, Soekarno, Hatta en Sjahrir, en de diplomatie van de Nederlandse diplomaten. Aan Nederlandse zijde is de waardering voor de Nederlandse en Indonesische delegaties pas veel later uitgesproken. Burgemeester Van Aartsen noemde de onderhandelingen van Linggajati “een keerpunt in de relatie tussen Nederland en Indonesië: voor het eerst in de geschiedenis vond er diplomatiek overleg plaats op basis van gelijkwaardigheid.” Dit was tijdens zijn openingsspeech van de tentoonstelling in het gemeentehuis te Den Haag op 15 februari 2010.
De dekolonisatie van Indonesië heeft het karakter van beide landen blijvend veranderd. Heeft het karakter van de mensen ,die betrokken waren bij deze ontwikkeling veranderd.
Nederland hecht aan haar geschiedenis. Enkele jaren geleden heeft de regering overheidsgelden beschikbaar gesteld om de ‘verhalen’ over de Tweede Wereldoorlog vast te leggen. Ook voor alles wat is gebeurd in het voormalige Nederlands-Indië . Een organisatie die hier speciaal voor is opgericht ‘Het Gebaar’ kreeg de opdracht de gelden toe te kennen aan personen en organisaties, die hun geschiedenis in een verhaal of project wilden vastleggen.
Zo kwam het dat ook de Stichting Vrienden van Linggajati een aanzienlijk bedrag E 100.000 kreeg toegewezen om het verhaal van Linggajati vast te leggen. Gekozen is toen voor een reizende tentoonstelling. De Stichting Vrienden van Linggajati heeft toen het Indisch Erfgoed Apeldoorn gevraagd, om dit ten uitvoer te brengen. Wat deze stichting met de hulp van zeer toegewijde vrijwilligers heeft gedaan.
De reizende tentoonstelling,die al te bezoeken was in Apeldoorn, Eindhoven,op uitnodiging van Burgemeester van Aartsen in den Haag en vervolgens op uitnodiging van het Ministerie van Buitenlandse Zaken ook in den Haag zal vanaf 6 augustus 2010 op uitnodiging van de stichting comité 4 en 5 mei Soest-Soesterberg, in nauwe samenwerking mt de stichting Oud Soest te zien zijn in het museum Oud Soest, adres: Steenhoffstraat 46, 3764 BM Soest.
De tentoonstelling werpt een blik op een gezamenlijk verleden van Indië/Indonesië van de eerste generatie, maar indirect ook de tweede en derde generatie Indische-Nederlanders en Nederlanders die daar kort of lang gewoond hebben en op de historische ontwikkelingen van de Indonesiërs en het bestuur uit die periode.
Voor de jongeren in Nederland ligt dit koloniale verleden, het gedwongen vertrek uit dat ‘geliefde’ land in een grijs verleden. Dit geldt wellicht ook voor de tweede en derde generatie Indonesiërs. Van hen heeft een aanzienlijk aantal gestudeerd in Japan, Amerika, Australië en andere landen . Wat zij weten over Nederland hebben zij misschien gehoord van hun opa’s en oma’s. Belangrijk is dat de Indonesische historici de Indonesische geschiedenis onafhankelijk gaan bestuderen, en niet louter als reactie op het geschiedbeeld dat de Nederlanders hebben gegeven.
Het is bemoedigend, dat veel Indonesische studenten en jongeren hun weg vinden naar het kleine museum te Linggajati. Zoals een Indonesische leraar het uitdrukte : ‘We want to feel and know the spirit of Linggajati.’
Tot slot, sinds de periode waarmee u kennis kunt maken op de tentoonstelling, heeft Indonesië een enorme ontwikkeling doorgemaakt. De Indonesiërs hebben het toch maar voor elkaar gekregen: een stabiel democratisch land, het grootste moslimland ter wereld (280 miljoen mensen) met overwegend gematigde moslims, daarnaast nog veel andere wereldgodsdiensten, in een onrustige wereld.
Economisch wordt Indonesië genoemd in het rijtje Brazilië, China, India en is Indonesië lid van de G20. Dit mag ook worden toegeschreven aan de geweldige inspanning van hun Founding Fathers, die hun mensen hebben weten te inspireren om één volk, één taal, één land tot stand te brengen. Zij waren al bezig met een United Indonesië lang voordat wij aan een verenigd Europa dachten.
En dat was en is geen kleine opdracht voor een land met 17.000 eilanden , 300 culturen en talen.
Als bestuur van Stichtig Vrienden van Linggajati zijn wij dan ook van mening dat wij anno 2010 onze grote waardering en bewondering zouden moeten uitspreken voor de enorme ontwikkeling, die in Indonesië heeft plaats gevonden en nog plaats vindt. Indonesië, Gordel van Smaragd, waarmee Nederland vele eeuwen economisch en cultureel verbonden is geweest en waarmee duizenden Nederlandse gezinnen via hun familielijn nog altijd verbonden zijn.
Dan zouden wij met ons allen kunnen zeggen: ‘Well done Indonesia, you can be proud of what your nation has achieved . You are a baken of hope in a troubled world.’
Stichting Vrienden van Linggajati
Monica Bouman
Joty ter Kulve
Juli 2010
Graag contact met uw Stichting.
ik ben flink bezig OOst en West, Noord en zuid in de wereld te VERBINDEN door de VERHALEN van mensen en hun eigen persoonlijke story.maar ook het algemene, officiele verhaal zoals dat ind e media (vaak, soms VERVALST) verschijnt.
Vandaar mijn enorme bewondering zxowel voor Joty ter Kulve als voor Breda stichting.
Breda heeft een heel ander, ook zeer belangijrke LINK: met Polen.Bevrijd door de Polen>En ziedaar STEDENBAND DORDRECHT-KRAKOW en idem Kamers van koophandel.Polen en NEd. al 1000 jaar VERBONDEN OOK. Ned. Indie en Indonesie zijn ook zeer belangirjk voor onze eigen wereld als dorp geschiedenis. helaas wil Unilever nog neit erg meewerken met mevrouw ter Kulve. Business as usual???
Als 13-jarige kwam ik naar Nederland en mijn moeder heeft weleens verteld over HET VLUCHTEN met één KOFFERTJE en Mijn vader heeft ook weleens over BIRMA-Spoorwegen.Mijn vaders’WENS was het dat wij-6 kinderen-hier in NEDERLAND verder gaan met Nederlandse Vrienden en Vriendinnen en hij was TEGEN omgang met INDO’s en Molukkers.Dat heb ik NOOIT BEGREPEN want mijn moeder is een gewoon INDISCH meisje en hij eigenlijk OOK!Mijn vader had het voorrecht door zijn ouders naar NEDERLAND gestuurd te kunnen worden voor STUDIE en dat deed hij op de HBS in den Haag,Na zijn HBS-diploma ging hij terug naar INDIË en ging werken bij de KPM.Toen ik 18 jr was, ging ik uit huis en ging op zoek naar MIJN ROOTS en dat vond ik bij INDISCHE VRIENDEN & INDISCHE FAMILIE van mijn moeder.Toen ik op FACEBOOK Mevr.JOTY ter Kulve zag en haar hoorde vertellen over INDIË & INDONESIË, kon ik HAAR LIEFDE voor INDONESIË….BEGRIJPEN!WIJ ALLEN hebben ook GOEDE HERINNERINGEN in ONS HART bewaard van een LAND waar wij MOCHTEN WONEN&LEVEN!De LAATSTE WOORDEN in de Documentair van JOTY ter Kulve komt UIT HAAR HART & ook uit mijn Hart: WE do LOVE INDONESIA FOREVER!DANK voor de MOOIE Herinneringen,,,,,,,PUJI TUHAN!Met DANK aan Mevr.Joty ter Kulve! ENJOY LIFE!…. dari irene/damai/Apeldoorn